Tổng Quan Về Hội Chứng Ruột Kích Thích

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một tình trạng mãn tính của hệ tiêu hóa, với các triệu chứng chính là đau bụng và thay đổi thói quen đi tiêu (ví dụ: táo bón và/hoặc tiêu chảy).

IBS là tình trạng tiêu hóa được chẩn đoán phổ biến nhất, chỉ đứng sau cảm lạnh thông thường. Ước tính có khoảng 10 – 20% dân số chung gặp phải các triệu chứng của IBS, nhưng chỉ có khoảng 15% người bệnh tìm kiếm trợ giúp y tế.

Tính chất mãn tính của IBS và việc kiểm soát các triệu chứng là thách thức, có thể gây khó chịu cho cả bệnh nhân và nhân viên y tế. Tuy nhiên, hiện nay đã có nhiều lựa chọn điều trị và liệu pháp để giúp giảm nhẹ bệnh lý này.

Nguyên Nhân Gây Ra Hội Chứng Ruột Kích Thích

Có một số giả thuyết về cách thức và lý do dẫn đến Hội chứng ruột kích thích (IBS). Mặc dù đã được nghiên cứu chuyên sâu, các nhà khoa học vẫn chưa tìm được nguyên nhân chính xác gây ra IBS.

• Một giả thuyết cho rằng IBS là do sự rối loạn co bóp của ruột. Tuy nhiên, các cơn co thắt bất thường không giải thích được tất cả trường hợp IBS, và chưa rõ liệu các cơn co thắt là triệu chứng hay nguyên nhân của rối loạn.
• Một số người bị IBS sau đợt nhiễm trùng đường tiêu hóa nặng (ví dụ: Salmonella hoặc Campylobacter, hoặc vi rút). Tuy nhiên, chưa rõ cách thức phát triển IBS từ nhiễm trùng và hầu hết những người bị IBS không có tiền sử các bệnh nhiễm trùng này.
• Căng thẳng và lo lắng là những nguyên nhân ảnh hưởng đến ruột; do đó, lo lắng và căng thẳng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng IBS. Tuy nhiên, có lẽ đây không phải là nguyên nhân chính.
• Tình trạng không dung nạp thực phẩm thường gặp ở bệnh nhân IBS, dẫn tới giả thuyết nguyên nhân IBS là do là mẫn cảm hoặc dị ứng với thực phẩm. Một số loại thực phẩm có thể gây ra các triệu chứng tương tự hoặc làm nặng thêm IBS gồm: các sản phẩm từ sữa (có chứa lactose), các loại đậu và các loại rau họ cải (như bông cải xanh, súp lơ, bắp cải). Những thực phẩm này làm tăng khí gas trong ruột, có thể gây co cơ.
• Nhiều nhà nghiên cứu tin rằng IBS là do độ nhạy cảm của ruột tăng cao, trong y học gọi là “tăng trương lực nội tạng”. Giả thuyết này cho rằng các dây thần kinh tại ruột hoạt động quá mức ở những người bị IBS, khi đó lượng khí hay những chuyển động bình thường bị coi là quá mức và gây đau đớn.

Triệu Chứng Hội Chứng Ruột Kích Thích

Hội chứng ruột kích thích (IBS) thường bắt đầu ở tuổi thanh niên và phổ biến ở nữ giới hơn nam giới. Triệu chứnxg phổ biến nhất của IBS là đau bụng kết hợp với thay đổi thói quen đi tiêu (tiêu chảy và/hoặc táo bón).

• Đau bụng – Đau bụng thường đau quặn và có cường độ khác nhau. Một số người nhận thấy rằng ăn uống và căng thẳng tinh thần có thể làm cơn đau thêm trầm trọng, và việc đi tiêu sẽ làm giảm bớt cơn đau. Một số phụ nữ bị IBS nhận thấy có sự liên quan giữa các cơn đau và chu kỳ kinh nguyệt của họ.
• Thay đổi thói quen đi tiêu – Thay đổi thói quen đi tiêu là một triệu chứng điển hình khác của IBS, có thể bao gồm tiêu chảy, táo bón hoặc tiêu chảy và táo bón xen kẽ. Nếu tiêu chảy là dạng phổ biến hơn, tình trạng này được gọi là IBS “tiêu chảy chiếm ưu thế”; nếu táo bón phổ biến hơn, tình trạng này được gọi là IBS “táo bón chiếm ưu thế”.
• Tiêu chảy – Người bị hội chứng ruột kích thích có thể thường xuyên đi ngoài ra phân lỏng. Đi tiêu thường xảy ra vào ban ngày, và thường xuyên nhất vào buổi sáng hoặc sau bữa ăn. Ít gặp tiêu chảy xảy ra vào ban đêm với IBS.
• Táo bón – Táo bón do IBS có thể không liên tục và kéo dài nhiều ngày. Phân thường cứng và có dạng viên.
• Các triệu chứng khác – Các triệu chứng khác của IBS bao gồm đầy hơi, đầy hơi và ợ hơi.

Chẩn Đoán Hội Chứng Ruột Kích Thích

Một số rối loạn đường ruột khác có các triệu chứng tương tự như hội chứng ruột kích thích (IBS). Ví dụ như hội chứng kém hấp thu (hấp thụ các chất dinh dưỡng bất thường), bệnh viêm ruột (như viêm loét đại tràng và bệnh Crohn), bệnh Celiac (cơ thể không thể phân hủy một loại protein gọi là “gluten”) và viêm đại tràng vi thể (một tình trạng liên quan đến viêm ruột kết).

Bởi vì không có xét nghiệm chẩn đoán riêng cho IBS, nhiều bác sĩ tiếp cận bằng cách so sánh các triệu chứng của bạn với các bộ tiêu chuẩn chẩn đoán chính thức. Tuy nhiên, những tiêu chí này không phân biệt IBS với các tình trạng khác. Do đó, tiền sử bệnh, kiểm tra sức khỏe và các xét nghiệm chọn lọc có thể giúp loại trừ các tình trạng bệnh lý khác.

Xét nghiệm – Hầu hết các bác sĩ lâm sàng yêu cầu xét nghiệm máu định kỳ ở những người nghi ngờ IBS; xét nghiệm này có thể giúp loại trừ các tình trạng bệnh lý khác. Một số bác sĩ cũng yêu cầu các xét nghiệm xâm lấn, như nội soi đại tràng, đặc biệt là ở những người trên 40 tuổi.

Điều Trị Hội Chứng Ruột Kích Thích

Hiện nay có nhiều phương pháp điều trị và trị liệu khác nhau cho hội chứng ruột kích thích (IBS), để giảm đau và giảm các triệu chứng khác của IBS. Để tìm ra phương pháp hiệu quả nhất cho bạn, có thể cần phải thử phối hợp nhiều phương pháp.

Theo dõi các triệu chứng – Đây thường là bước đầu tiên trong điều trị IBS, thói quen đi tiêu hàng ngày và bất kỳ yếu tố nào có thể ảnh hưởng đến đường ruột. Điều này có thể giúp xác định các yếu tố làm trầm trọng thêm các triệu chứng ở một số người bị IBS, chẳng hạn như lactose hoặc không dung nạp thực phẩm và căng thẳng. Ghi nhật ký hàng ngày để theo dõi chế độ ăn uống và các triệu chứng.

Thay đổi chế độ ăn uống – Hãy thử loại bỏ các loại thực phẩm có thể làm nặng hơn tình trạng IBS. Tốt nhất bạn nên nói chuyện với bác sĩ trước khi thực hiện những thay đổi đáng kể đối với chế độ ăn uống của mình. Loại bỏ thực phẩm mà không có sự hỗ trợ dinh dưỡng nào có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng hoặc gây ra các vấn đề mới nếu các nhóm thực phẩm quan trọng bị bỏ qua.

Các liệu pháp tâm lý xã hội – Căng thẳng và lo lắng có thể làm trầm trọng thêm IBS. Trao đổi với bác sĩ của bạn về nguy cơ của căng thẳng và lo lắng đối với các triệu chứng IBS, và cùng nhau quyết định cách hành động tốt nhất.

Thuốc trị hội chứng ruột kích thích – Mặc dù có nhiều loại thuốc để điều trị các triệu chứng của IBS, nhưng những loại thuốc này không chữa khỏi tình trạng này. Chúng chủ yếu được sử dụng để làm giảm các triệu chứng. Sự lựa chọn giữa các loại thuốc này một phần phụ thuộc vào triệu chứng chính của bạn là tiêu chảy, táo bón hay đau đớn.

• Thuốc kháng cholinergic – Thuốc kháng cholinergic ngăn chặn sự kích thích của hệ thần kinh đối với đường tiêu hóa, giúp giảm chứng chuột rút nghiêm trọng và các cơn co thắt không đều của đại tràng.
• Thuốc kháng sinh – Chưa rõ vai trò của thuốc kháng sinh trong điều trị IBS. Có nghiên cứu chứng minh một bộ phận bệnh nhân IBS được hưởng lợi từ điều trị kháng sinh. Rifaximin (Refix) là kháng sinh duy nhất đã được phê duyệt để điều trị IBS thể tiêu chảy.
• Thuốc chống trầm cảm – Ngoài việc được sử dụng chủ yếu để điều trị trầm cảm, nhiều thuốc ba vòng (TCA) có tác dụng giảm đau ở những người bị IBS. Liều TCAs thường thấp hơn nhiều so với liều được sử dụng để điều trị trầm cảm. Người ta thấy rằng những loại thuốc này làm giảm cảm giác đau khi sử dụng với liều lượng thấp, mặc dù cơ chế chính xác về lợi ích của chúng vẫn chưa được biết rõ.
• Thuốc trị tiêu chảy – Thuốc loperamide hoặc diphenoxylate-atropine có thể giúp làm chậm sự di chuyển của phân qua đường tiêu hóa. Những loại thuốc này hiệu nhất với IBS thể tiêu chảy. Tuy nhiên, các bác sĩ khuyến cáo rằng những loại thuốc này chỉ nên được sử dụng khi cần thiết chứ không nên dùng liên tục. Hãy chỉ sử dụng khi được bác sĩ hướng dẫn cụ thể.
• Thuốc chống lo âu – Diazepam, lorazepam, và clonazepam. Thuốc chống lo âu đôi khi được kê đơn cho những người bị chứng lo âu ngắn hạn, và làm nặng thêm các triệu chứng IBS. Tuy nhiên, những loại thuốc này chỉ nên dùng trong thời gian ngắn vì chúng có thể gây nghiện.
• Ngày càng có nhiều quan tâm đến những tác dụng có thể có của vi khuẩn có lợi (men vi sinh, ví dụ: acidophilus) trong nhiều loại bệnh đường ruột, bao gồm cả IBS. Việc bổ sung chế phẩm có chứa những vi khuẩn này có mang lại lợi ích gì hay không vẫn chưa được chứng minh.

Tổng kết

Điều quan trọng là phải đến gặp bác sĩ chuyên môn để theo dõi các triệu chứng của bạn. Mặc dù IBS có thể gây ra sự khó chịu về thể chất và tinh thần, nhưng hầu hết mọi người đều có thể kiểm soát các triệu chứng và bình thường hóa cuộc sống mà không phát triển các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Theo “Patient education: Irritable bowel syndrome (Beyond the Basics)”, Arnold Wald, MD